Repetition of noun cases تکرار حالتهای اسم
Turkmen language has six noun cases in a sentence, It was tried to choose the best synonym among three languages:
زبان ترکمنی دارای شش حالت اسمی در جمله است، سعی شد بهترین مترادف بین سه زبان انتخاب شود:
1) Nominative case حالت اصلی Baş düşüm
2) Genitive case حالت مالکیت Eýelik düşüm
3) Locative case ( حالت دری ("در" ی Wagt-orun düşüm
4) Accusative case ( حالت رایی ("را" یی Yeňiş düşüm
5) Dative case ( حالت بهی ("به" یی Yöneliş düşüm
6) Instrumental case ( حالت ازی ("از" ی Çykyş düşüm
1) The Nominative Case حالت اصلی Baş düşüm
This case answers Kim? (Who?), Näme? (What?), Nire? (Where?).
این حالت به ? Kim (چه کسی؟)،? Näme (چی؟)،? Nire (کجا؟) پاسخ می دهد.
It is used for the subject of the sentence and sometimes for non-specific direct objects.
برای فاعل و گاهی اوقات برای اشیا غیر خاص به کار می رود.
Ending with Consonant / ختم با صامت / Çekimsiz bilen Gutarma
Goşundylar /پسوندها/ Suffixes: -
Mysal / مثال / example: bag / باغ / garden , kelem /کلم /cabbage , ot / علف / grass , gül /گل / flower
Ending with Vowel / ختم با مصوت / Çekimli bilen Gutarma
Goşundylar /پسوندها/ Suffixes: -
Mysal / مثال / example: mata / پارچه / fabric, penjire / پنجره / window, gapy / در / door, geçi / بز / goat, atasy (ata) / پدر / father, jigisi (jigi) / برادر کوچک / younger brother
2) The Genitive Case حالت مالکیت Eýelik düşüm
This case answers Kimiň? (Whose?), Nämäniň? (Of what?), Niräniň? (Of where?).
این حالت به ? Kimiň (چه کسی؟)، ? Nämäniň (چه چیزی؟)، ? Niräniň (کجا؟) جواب میدهد.
It is usually used to show simple possessive relationships. Note that a suffix is also added to the owned object.
معمولاً برای نشان دادن روابط مالکیت استفاده می شود. توجه داشته باشید که یک پسوند نیز به شی متعلق به آن اضافه می شود.
Ending with Consonant / ختم با صامت / Çekimsiz bilen Gutarma
Goşundylar /پسوندها/ Suffixes: -yň, -iň, -uň, -üň
Mysal / مثال / example: bagyň, kelemiň, otuň, gülüň
Ending with Vowel / ختم با مصوت / Çekimli bilen Gutarma
Goşundylar /پسوندها/ Suffixes: -nyň, -niň
Mysal / مثال / example: matanyň, penjiräniň, gapynyň, geçiniň, atasynyň, jigisiniň
Turkmen language practice تمرین زبان ترکمنی
11) Match the genitive pronoun with the correct noun.
Eýelik düşümdäki sözleri çalyşmalar bilen dogry birleşdiriň.)
Siziň →almaňyz (apple سیب)
Seň maşyny (car ماشین)
Oň depderim (notebook دفتر)
Biziň kitaplarymyz (books کتب)
Meň işiň (work کار)
Olaň öýi (home خانه)
Answers/ پاسخ ها /Jogaplar:
meň - depderim
seň - işiň
oň - maşyny
biziň - kitaplarymyz
siziň - ruçkaňyz
olaň - öýi
12. Complete by taking into account the harmony of the vowels and taking into account the suffixes ("-yň/-iň/-ň" and "-sy/-si/-y/-i") and according to the example.
با در نظر گرفتن هارمونی مصوتها و با در نظر گرفتن پسوندها (yň/-iň/-ň- و sy/-si/-y/-i -) و با توجه به مثال کامل کنید.
Sesleriň sazlaşygyny göz öňünde tutup, goşulmalary ("-yň/-iň/-ň" and "-sy/-si/-y/-i") we mysaly göz öňünde tutup tamamlaň.
Example/مثال /Göredeli:
Jereniň… maşyny… (Jeren’s car ماشین جرن)
…yň/…iň/…ň →Jereniň
…sy/…si/…y/…i →maşyny
1. Kerim………. depder……….
(Kerim’s notebook دفتر کریم)
2. Annageldi………. ruçka……….
(Annageldi’s pen خودکار آناگلدی)
3. Mahym………. iş……….
(Mahym’s work کار ماهئم)
4. Mähri………. eje……….
(Mahri’s mother مادر مهری)
5. Baýram………. kaka……….
(Bayram’s father پدر بایرام)
6. Sähra………. kitaplar……….
(Sahra’s books کتاب های صحرا)
Answers/ پاسخ ها /Jogaplar:
1. Kerimiň depderi
2. Annageldiň ruçkasy
3. Mahymyň işi
4. Mähriň ejesi
5. Baýramyň kakasy
6. Sähraň kitaplary
13) Translate, putting the plural suffix “-lar/-ler” before the appropriate genitive suffix.
ترجمه کنید، پسوند جمع «lar/-ler -» را قبل از پسوند مالکیت مناسب قرار دهید.
Terjime ediň. Köplük “-lar/-ler” goşulmasyny eýelik düşümiň goşulmasynyň öňünden goýuň.
Example/مثال /Göredeli:
Meň depderlerim…
(my notebooks دفترهای من)
1. Seň ………………………
(your cars ماشین های تو)
2. oň ………………………
(her pens خودکارهای او)
3. biziň ………………………
(our books کتابهای ما)
4. siziň ……………………………………
(your teachers معلمان شما)
5. olaň ………………………
(their doctors دکتر آنها)
6. Bedenterbiýe ………………………
(Physical Education Institute انستیتو تربیت بدنی)
Answers/ پاسخ ها /Jogaplar:
1. seň maşynlaryň
2. oň ruçkalary
3. biziň kitaplarymyz
4. siziň mugallymlaryňyz
5. olaň lukmanlary
6. Bedenterbiýe Instituty
Sesleriň düşmek düzgüni
Ilki bogny açyk we çekimlileri gysga aýdylýan, soňy z, l, n, r, s, ş seslerine gutarýan iki bogunly düýp sözleriň soňuna çekimli ses bilen başlanýan goşulmalar goşulanda, ikinji bogundaky gysga aýdylýan dar çekimliler özlerinden öň z, d seslerinden başga açyk çekimsiz ses gelende, düşürilip ýazylmalydyr.
Meselem:
agyz agzy
ogul ogly
bogun bogny
görün görner
bagyr bagry
towus towsar
uruş urşar
köwüş köwşi
Asyl, pasyl, nesil, ylym ýaly sözler bu kadadan çykarylyp, asly, pasly, nesli, ylmy kimin ýazylýarlar.
Ikinji bogundaky dar çekimlisi düşürilýän sözler goşma sözleriň sostawynda gelende, dar çekimliler üçünji we dördünji bogunda gelseler-de düşürilýär.
Meselem:
baggoýun baggoýny
kyrkbogun kyrkbognuň
Dar çekimlisi düşürilip ýazylýan sözleriň öňünden goşulma (prefiks) goşulyp, olar üç bogunly söze öwrülseler-de, dar çekimliler düşürilip ýazylýar.
Meselem:
nätanyş nätanşy
betnebis betnebsi
Aňry, bäri, ýokary, ileri ýaly tarap görkezýän sözlere d, k, l, r, s sesleri bilen başlanýan goşulmalar goşulanda, olaryň soňundaky dar çekimliler düşürilip ýazylýar.
Meselem:
aňry aňyrda, aňyrky
bäri bärde, bärki, bärsi
ýokary ýokarsy, ýokarrak
ileri ilerlemek, ilerki
Aňry sözüniň soňuna ýokarky sesler bilen başlanýan goşulmalar goşulanda, r we y sesleri öz orunlaryny çalşyrýarlar.
Meselem:
aňry aňyrda, aňyrky, aňyrsy, aňyrrak, aňyrlygyna
Soňy dar çekimli ses bilen gutarýan sözlere giň çekimliler bilen başlanýan işlik ýasaýjy goşulmalar goşulanda, söz soňundaky dar çekimli düşürilip ýazylýar.
Meselem:
sary saralmak
küti kütelmek
çüri çürelmek
ýiti ýitelmek
mawy mawarmak
garry garramak
porsy porsamak
süýji süýjemek
turşy turşamak
Guzy, uky, dury ýaly sözlere işlik ýasaýjy -la, -le goşulmasy goşulanda, söz soňundaky dar çekimli (y, i) düşürilip ýazylýar.
Meselem:
guzy guzlamak
uky uklamak
dury durlamak
-ýyş, -ýiş arkaly ýasalan sözleriň soňuna çekimli ses bilen başlanýan goşulmalar goşulanda, -ýyş, -ýiş goşulmasynyň, y, i sesleri düşürilip ýazylýar.
Meselem:
okaýyş okaýşy
ýaşaýyş ýaşaýşy
sözleýiş sözleýşi
K sesine gutaryp köp bogunly sözleriň soňuna -jyk, -jik, -jak, -jek goşulmalary goşulanda, söz soňundaky k sesi düşürilip ýazylýar.
Meselem:
taýak taýajyk
köýnek köýnejik
oýluk oýlujak
ilik ilijek
bölek bölejik